Wanneer de jeugdhulp vastloopt, komt het Regionaal Expertteam (RET) in beeld. Aan tafel zitten allerlei jeugdzorgprofessionals die samen met jongeren en ouders zoeken naar een nieuwe richting. Toch is het soms juist degene die geen diagnose stelt of behandeltraject begeleidt, die het verschil maakt: de ervaringsdeskundige. Elise van den Brink (Ixta Noa), Joyce van Willick en Ellen Schuttert (Team ED) delen hun inzichten: zij weten als geen ander hoe je deuren opent bij jongeren en hun ouders.
Wat doen ervaringsdeskundigen in het RET?
Binnen het RET hebben ervaringsdeskundigen een unieke rol: geen behandelaar of beslisser, maar een gelijkwaardige gesprekspartner. Ze helpen jongeren en ouders het gesprek voor te bereiden, leggen uit wat ze kunnen verwachten en verlagen de drempel om mee te praten. Joyce: “Ik richt me op wat wél goed gaat. Waar zit je kracht, wat lukt al? Ik ben recht door zee – jongeren waarderen die duidelijkheid vaak.” Ellen herkent dat: “Soms is de drempel om iets te delen al letterlijk de drempel van de gespreksruimte. Elise vult aan: “Ik neem de jongere in dat geval voor stap mee: wie zit er aan tafel, wat kunnen ze vragen, hoe ziet de ruimte eruit? Geen verrassingen, geen vaagheid.” Zo brengen ervaringsdeskundigen rust en overzicht in vaak beladen situaties.
Ervaringskennis als professioneel instrument
De kracht van de ervaringsdeskundige zit niet alleen in herkenning bieden, maar ook de manier waarop zij hun eigen ervaring professioneel inzetten. Niet elke ervaring is automatisch deskundigheid: scholing, training en reflectie maken het verschil. Joyce: “We gebruiken onze ervaring doelgericht. Het gaat niet over ons, maar over de ander.” Ze weten wanneer hun verhaal iets toevoegt, en wanneer juist niet. Die afstemming vraagt zorgvuldigheid én vertrouwen van het team. Ellen merkt soms terughoudendheid: “Mensen denken dat we komen oordelen. Maar we staan juist naast de jongere én naast de hulpverlener. We bouwen bruggen.” Juist die brug – tussen systeem en beleving – maakt hun inzet zo onmisbaar en waardevol.
Niet incidenteel, maar structureel
De inzet van ervaringsdeskundigen is nog niet vanzelfsprekend. In sommige regio’s worden ze standaard betrokken, in andere pas laat of helemaal niet. “Juist onze aanwezigheid in de voorbereiding en het voortraject is essentieel,” legt Elise uit. “Daar kunnen we al veel spanning wegnemen. Zorgen dat jongeren zich gehoord voelen nog voor het gesprek begonnen is.” Bovendien zijn ze er niet alleen tijdens het overleg, maar juist ook ervoor en erna. Die brede betrokkenheid maakt het verschil tussen een goed gesprek en blijvende verandering.
De brug werkt twee kanten op
De inzet van ervaringsdeskundigen reikt verder dan alleen de jongere: het werkt twee kanten op. Richting jongeren en ouders, maar ook naar professionals. Waar een hulpverlener soms geconfronteerd wordt met wantrouwen of geslotenheid, kunnen ervaringsdeskundigen wél verbinding maken. “Soms heb je aan één blik genoeg. Jongeren voelen dat ik snap waar ze zitten,” zegt Elise. “Ik kan deuren openen die anders dicht blijven.” Ook de relatie tussen ouders en jongeren kan verbeteren door hun aanwezigheid. Elise: “Soms kies ik er – samen met de jongere - voor om namens een hen te spreken, omdat het nog te spannend is. Maar als ik zie dat ouders en jongeren stevig staan, neem ik juist afstand. Dan geef ik de ruimte terug aan hen.” Dat schakelen tussen begeleiden, vertalen en loslaten vraagt veel gevoel, ervaring én vertrouwen van het team.
Een andere energie aan tafel
Ervaringsdeskundigen brengen iets wat geen enkel protocol kan vervangen: nabijheid, menselijkheid en vertrouwen. Hun rol is subtiel, maar krachtig. Niet leidend, maar dragend. “We voelen wanneer het moment daar is om pas op de plaats te maken,” zegt Joyce. “En we herkennen ook wanneer het nodig is om juist wél het voortouw te nemen – zodat de jongere weer regie kan ervaren en in zijn of haar kracht komt.” Daarom pleiten zij - en ook BOEG - voor een structurele plek voor ervaringsdeskundigen in elk RET. Niet als ‘extraatje’, maar als onmisbare stem in het geheel. “Je hoeft niet alles op te lossen,” zegt Joyce. “Maar als iemand zich gezien en gehoord voelt, verandert er al zoveel. Dát is wat wij meebrengen.”